29 marca 2024

Zabrze. Niezwykła osada w dolinie Bytomki

Zabrze jest jednym z ciekawszych miast na terenie Górnego Śląska. Położone nad rzeką Bytomską jest w istocie zlepkiem dzielnic o długim rodowodzie i ważnym ośrodkiem z punktu widzenia historii przemysłu w tej części Polski.

Najważniejsze zabrzańskie dzielnice to Biskupice, Mikulczyce, Rokitnica, Zaborze, no i oczywiście samo Zabrze.
Wzmianki o samym Zabrzu jako średniowiecznej wsi pojawiają się w źródłach historycznych pod koniec XIII stulecia. Zabudowania osady skupione były wówczas w dolinie Bytomki i prezentowały się raczej dość skromnie. W swych dziejach Zabrze dość często zmieniało właścicieli. Należało m. in. do rodu Wilczków, było też własnością hr. Prażmy i hr. Dunina. Prawdziwym „dobrodziejem” dla miejscowego przemysłu okazał się Maciej Wilczek, który w 2 połowie XVIII wieku uruchomił na ternie tej osady pierwsze zakłady przemysłowe. Wpłynęło to korzystnie na rozwój osadnictwa na terenie dzielnic wchodzących dziś w skład miasta, m. in. Maciejowa.

W 1791 roku na terenie Zabrza powstała pierwsza królewska kopalnia. Była to „Luiza”, dziś służąca jako największa atrakcja turystyczna Zabrza. Była to największa kopalnia w ówczesnej Europie.
W 1826 roku Zabrze stały się własnością Donnersmarcków. To oni w 1841 roku uruchomili kolejną kopalnię. Była to „Concordia”. Kilka lat później powstała huta, która wraz z kopalnią stworzyła wielki koncern należący do Donnersmarcków.

Połowa XIX wieku to w dziejach Zabrza okres intensywnego rozwoju przemysłu. Powstają nowe fabryki i kopalnie, w tym jedna z największych: „Guido”. Pod koniec tego stulecia Zabrze może się już pochwalić własną elektrownią, koksownią oraz własną gazownią i wodociągami. Powstał tu również szpital oraz browar. W tym też czasie Zabrze otrzymało połączenie tramwajowe z Bytomiem. Do 1922 roku Zabrze (a raczej ówczesny Hindenburg) było największą gminą w Europie i dopiero w tym czasie otrzymało prawa miejskie. W tym czasie było to miasto niemieckie, które dopiero po II wojnie światowej zostało przyłączone do Polski.

Tarnobrzeg: co warto zobaczyć?

Dzisiejsze Zabrze jest ważnym ośrodkiem przemysłowym, naukowym i kulturalnym. Światową sławę zdobyła tutejsza Klinika Kardiochirurgii, w której profesor Religa dokonał pierwszej w Polsce transplantacji serca. Działa tu również uznana przez miłośników sztuki filharmonia oraz Teatr Nowy. Na miłośników historii zarówno miasta, jak i górnośląskiego przemysłu, czekają w Zabrzu dwie ciekawe placówki muzealne. To Muzeum Miejskie oraz Muzeum Górnictwa Węglowego. Warto zobaczyć również Skansen Górniczy „Kopalnia Luiza” oraz Zabytkową Kopalnię „Guido”. Ze względu na te obiekty miasto coraz częściej określane jest „Miastem Turystyki Przemysłowej”. Nie brak tu również ciekawych zabytków architektury sakralnej oraz świeckich. Kościół św. Anny oraz budynek dawnego starostwa (dziś siedziba Muzeum Górnictwa Węglowego) to obiekty, które koniecznie trzeba zobaczyć. Jednym z ciekawszych obiektów na terenie miasta jest kościół św. Józefa, zbudowany w okresie międzywojennym. Zabrze, mimo licznych zakładów przemysłowych, jest też miastem znanym z pięknych i zadbanych terenów zielonych. Prawdziwą gratką jest tutejszy Miejski Ogród Botaniczny, założony przez Niemców tuż przed wybuchem II wojny światowej.